İTÜ Mimarlık Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Oğuz Cem Çelik, beklenen Marmara depreminden etkilenecek İstanbul’daki yapı stokunun durumuyla ilgili değerlendirme yapmış oldu. Çelik, “Yapıların güçlendirilmesi mevzusunda pek oldukca emek harcama yapılmış oldu. Deneysel çalışmalarla da devamlı geliştiriliyor. Mesela İTÜ yapı ve zelzele mühendisliği laboratuvarında da, değişik güçlendirme türlerinin yapılara olan tesiri deneysel olarak inceleniyor. Dolayısıyla yapıların, depremlere maruz kalmadan meydana getirilen güçlendirmenin etkili olup olmadığını biliyoruz. İstanbul’daki yapı stokunda ciddi bir sorunumuz var. Yapıların yüzde 80’i betonarme yapılardan oluşuyor, mühim bir kısmı de eski yönetmeliklere nazaran tasarlanmış ve inşa edilmiş yapılar. Öteki kalan yüzde 20’lik kısmı yığma binalar ve bunların bir kısmı zamanı binalar. Prefabrike, çelik ve ahşap binalar şeklinde binalar var. Her yapı grubu için değişik güçlendirme yöntemi seçilebilir. İstanbul’da en mühim mesele, insanların bilhassa konut olarak kullandığı betonarme ve yaşlı binalar. Bunların bir kısmının elenip yenilenmesi gerekir. Kentsel dönüşüm ve yenilenme olabilir. Bir kısmı da süratli şekilde güçlendirilebilir” diye konuştu.
‘KARBON FİBER UYGULAMASI NİTELİKLİ YAPILARDA KULLANILMALI’
Yapı güçlendirme şekillerinden kabul edilen karbon fiber uygulamasına değinen Çelik, “İstanbul Teknik Üniversitesi’nde de bu yapılıyor, bir tek kolonlar değil, bölme duvarları da bu işin içine katarak karbon fiber uygulamanın testleri bilhassa yapılmış oldu. Zelzele bölgesinde de bu şekilde uygulamaların bulunduğunu biliyoruz ve onların zelzele sonrasında ayakta kaldığını sevinerek öğreniyoruz. Karbon fiber uygulamasının yapılabilmesi için bilhassa kolonun belirli bir kalitede olması gerekiyor. Karbon fiberin daha nitelikli yapılarda kullanılması icap ettiğini düşünüyorum. 1999 depreminden sonrasında Türkiye’de kullanılmaya başlandı ve her türlü binada kullanılıyor. Uygulayıcıların başarı göstermiş bulunduğunu düşünüyorum. Böylece binaları birazcık daha süratli bir halde yapma olanağı da var. Ne olursa olsun mühendislik projesi hazırlanmalı ve hemen sonra uygulanmalı. Her binanın kendine hususi güçlendirme şekilleri olabilir. Bu karbon fiber uygulaması onlardan biridir. Bazı binalara da sismik izolatör yerleştirerek güçlendirmek mümkün olabilir. Benim ön plana çıkarmaya çalıştığım, yapıları sönümleyicilerle (yapılara mekanik titreşimi azaltmak için konulmuş olan bir aygıt) güçlendirme imkanı var. İleri teknolojilerin kullanılacağı yapıların niteliğinin birazcık daha iyi olması gerekiyor ki, bu teknolojilerin etkinliği birazcık daha çok olsun. Her yapı kendi içinde değerlendirilmeli ve muntazam bir projelendirmenin peşinden güçlendirilmelidir” şeklinde konuştu.
“GÜÇLENDİRME İÇİN PROJE SÜRESİ TANINMALI”
Prof. Dr. Oğuz Cem Çelik, Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın binin üstünde yapıyı güçlendirdiğini ifade ederek, “Valiliğin açıklamış olduğu 100’ün üstünde devam eden emek harcama var. Hususi sektörte de oldukca sayıda konut güçlendirildi. Onlar doğal ki, birazcık daha rahat ediyorlar. Bu şekilde bir depremden sonrasında Türkiye’deki her yerde olduğu şeklinde, bilhassa nüfusun da fazla olduğu İstanbul‘da insanoğlu ayağa kalktılar ve kendi binalarının durumunu merak eder hale geldiler. Bu güçlendirmenin birazcık süratli yöntemlerle olmasını ben de yeğliyorum fakat, kesinlikle bir projelendirme süresi tanınması lazım. Aksi halde doğru bir şey yapayım derken yanlış bir şey de yapılabilir” ifadelerini kullandı.
“GÜÇLENDİRME ÇALIŞMALARI YAPAN FİRMALARA TALEP ARTTI”
Depremlerden sonrasında performans analizi icra eden, proje hazırlayan ve güçlendirme emek harcamaları icra eden firmalara talebin arttığını ifade eden İnşaat Mühendisi İsa Akdemir ise, “Binamıza performans analizi yaptırmak için bu mevzuda uzman ve yetkin firmalar, teknik üniversitelere başvurmak gerekiyor. Başvurudan sonrasında takımlar gelmiş olarak, zelzele yönetmeliğinde bina analizi için lüzumlu veriler var. Bunların iyi mi alınacağı zelzele yönetmeliğinde geçmektedir. Buna nazaran donatı tespiti, karot numunesi alınması, projesi var ise yerine uyguluğunun kontrolü, yoksa yerinde statik rölöve çıkarılması, temel sisteminin denetim edilmesi ve son olarak kapsamlı zemin etüt emek harcaması yapılarak, bina 3 boyutlu modelleniyor ve zelzele güçlerine maruz bırakılıyor. Bu yöntemle binanın performans analizi ortaya çıkmış oluyor. Çıkan rapordan sonrasında kat malikleri için birkaç seçenek var. Binayı, yıkıp tekrardan yapmak bir seçenek ve maliyetli bir yöntemdir. Güçlendirme yapmak isterlerse tekrardan yapım maliyetinin yüzde 25, yüzde 30’u şeklinde bir maliyeti var. Güçlendirmeye karar verdikten sonrasında belediyelerden güçlendirme ruhsatı alabiliyorlar” dedi.
“BİNA İLERİ SEVİYEDE YETERSİZSE EN ETKİLİ YÖNTEM BETONARME”
İsa Akdemir, binada yetersizlik ileri seviyedeyse en etkili yöntemin betonarme bulunduğunu belirterek, “Bu betonarme yöntemde binamıza x ve y yönünde perde beton ilavesi yaparak, temelden en üst kata kadar devam ettiriyoruz ve gelen zelzele kuvvetini bu perdeler karşılıyor. Binada perde atmak imkanı yoksa, öteki bir yöntem, betonarme manto dediğimiz betonu 10 – 15 santimetre kalınlaştırmaktır. Bir öteki yöntem son teknoloji ürünü olan ‘karbon fiber’ uygulamasıdır. Binada kapsamlı çözümleme yapılmadan karbon fiberin tek başına bir binayı güçlendirip, güçlendiremeyeceği söylenemez. Lüzumlu laboratuvar neticelerini alıp bir performansa doğal olarak tutuyoruz ve bir tanı koyuyoruz. O tanı üstünden teşhis koyuyoruz ve binada uygulanacak şekilleri, güncel zelzele yönetmeliğine nazaran projelendiriyoruz. Uygulama yapılırken kesinlikle binanın boş olması gerekiyor” ifadelerini kullandı.
“DEPREM YÖNETMELİĞİNE UYGUN BİNALARDA SİSMİK İZOLATÖR UYGULANABİLİR”
Mevcut binalara sismik izolatör yerleştirilmesi için üst yapının da zelzele yönetmeliğine uygun olması icap ettiğini belirten İsa Akdemir, “Mevcut binalarda sismik izolatör yapılabilir. bina 2000 yılı öncesi zelzele yönetmeliğini karşılamıyor ise, sismik izolatörle kurtulması söz mevzusu değil. Binanızın üst yapısını da belli bir kaliteye getirmeniz lazım. Bitişik düzen olan yapılarda sismik izolatör uygulanması sakıncalıdır” şeklinde konuştu.