İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cemalettin Dönmez, depreme dayanıklı binalar için perde duvar kullanımının önemine dikkat çekti. ‘Şili formülü’nün bu esasa dayandığını ifade eden Prof. Dr. Dönmez, “Tipik olarak bina güçlendirilmesinde meydana getirilen şey binalara perde eklenmesidir. Dolgu duvarların bir kısmının betonarme duvar haline getirilmesidir. Bu formül uygulandığında binalar bırakın yıkılmayı ya hasar almıyor ya da fazlaca azca alıyor” dedi.
İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü (İYTE) İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cemalettin Dönmez, Kahramanmaraş merkezli 11 ili etkileyen depremlerin peşinden arama-kurtarma ekiplerinin emekleri sonrası 8 kişilik bir ekiple Hatay’ın merkez Antakya ilçesine gidip, 500 binada hasar tespit emek vermesi yaptığını belirtti. Bölgede binaların hasar boyutunu belgelemek için çalıştıklarını ifade eden Prof. Dr. Dönmez, 4’üncü günde enkazların niçin olduğu toz sonucu ekibin yarısının hastalanıp, İzmir’e geri geri dönmek mecburiyetinde kaldığını dile getirdi. Hatay’da 2000 yılı öncesinde inşa edilen bina sayısının fazlaca olması sebebiyle en ağır hasar alan bölgenin Antakya bulunduğunu söyleyen Prof. Dr. Dönmez, “Saraykent Mahallesi’nde 131 binada araştırma yaptık. Saraykent şehrin yeni gelişen bir bölgesi. 2010 sonrası inşa edilen binaların oluşturduğu bölge, merkezden değişik olarak büyük oranda ayaktaydı. 131 binadan 1’i yıkılmış, 2’sinin ise acil yıkılması gerekiyordu. Geri kalanının yüzde 90’ı ağır hasarlıydı fakat ayaktaydı. Bu binalar yıkılacak olsa da insanların canını kurtarabildiği anlamına geliyor” ifadelerini kullandı.
“BİNALAR BIRAKIN YIKILMAYI YA HASAR ALMIYOR YA DA ÇOK AZ ALIYOR”
İnşaat mühendislerinin şartnameye bakılırsa tasarım yaptığını söyleyen Prof. Dr. Dönmez, yapılarda belli oranda perdeyi mecburi tutan ‘Şili formülü’nün önemini altını çizdi. Can kayıplarını önlemesinin yanı sıra inşaat maliyetlerinde de bir sigorta olarak kabul edilebilecek bu formülün uygulanması icap ettiğini özetleyen Prof. Dr. Dönmez, sözlerine şu şekilde devam etti: “Mühendisin tercihine bakılırsa performansı değişiyor. Şartname bu mevzuda açık. Uzmanlaşmaya haiz olmayan mühendisler bir reçete uygular. Yapılar şartnameye bakılırsa yaşam kurtardı fakat söz mevzusu bölgede 131 binayı kaybettik. İnsanlarda oluşan psikoloji ve ulusal servet kaybını da düşünmek gerekiyor. ‘Şili formülü’nü uygulamak yapı maliyetlerini yüzde 5-10 civarında arttıracaktır fakat kayıplarımızı düşündüğünüzde bu formül bir sigorta olabilirdi. ‘Şili formülü’, binanın güçlendirilmesinde, binaya perde eklenmesi şeklinde uygulanıyor. ‘Şili formülü’nün esası da buna dayanıyor. Şu demek oluyor ki dolgu duvarlar, beton duvar haline getiriliyor. Bu formül uygulandığında binalar bırakın yıkılmayı ya hasar almıyor ya da fazlaca azca alıyor. Yitik azalıyor. TOKİ yapılarının iyi performans gösterdiği söyleniyor. Bunun da sebebi tünel kalıp kullanımıdır, doğrusu bu binalarda yoğun oranda perde duvar var anlamına gelir. Perde duvar kullanımı koşul koşulabilir. Doğru uygulanırsa bu yeni meydana getirilen binaların performansını fazlaca iyi hale getirir.”
YASAL DÜZENLEME İHTİYACI
Üniversitelerde zelzele tasarımı meydana getirecek mühendislerin uzmanlaşmasına yol açacak bir düzenleme icap ettiğini kaydeden Prof. Dr. Dönmez, İYTE olarak eğitim planında sınırı olan da olsa bir değişim yapabileceklerini dile getirdi. Uzmanlaşmış mühendislere gereksinim duyulduğunu belirten Prof. Dr. Dönmez, “İnşaat mühendislerinin yetkilerinin uzmanlaşabildiği mevzulara bakılırsa tanımlanması mevzusunda bir yasal düzenleme gerekiyor. 20 senedir bunun kavgasını veriyoruz. İnşaat mühendisleri odası ve üniversiteler büyük çaba gösterdi fakat hayata geçirilmedi. Yasal düzenleme olmadan eğitimin kendi kendini bu duruma adapte edebilmesi başka gereksinimler sebebiyle mümkün değil. Her mühendise bu yetki verilemez. Bilgiyi elde edip, deneyim kazandıktan sonrasında depreme karşı tasarımların yapılması için izin verilmesi gerekiyor” ifadelerini kullandı.
